doradztwo zawodowe

XXI wiek to czas dynamicznych zmian cywilizacyjnych, gospodarczych i społecznych. To również czas trudnych doświadczeń i wyzwań. Jednym z obszarów, w którym pojawia się tych wyzwań wiele, jest rynek pracy – przestrzeń aktywności zawodowej. Pojawiają się nowe zawody i znikają tradycyjne. Zmiany na rynku pracy generują liczne pytania: jak będzie wyglądała praca w przyszłości? Jak będzie się zmieniała forma zatrudnienia? Jakie zawody powstaną lub przetrwają? I wreszcie, jakie kompetencje zawodowe będą najbardziej potrzebne? Niniejszy artykuł będzie próbą odnalezienia odpowiedzi na te pytania. 

Współcześnie obserwujemy transformacje, które wpłyną na sposób kształtowania się kariery zawodowej dzieci i młodzieży. Przygotowując młode pokolenie do roli pracownika, należy bacznie obserwować tendencje zmian. Istotne jest doskonalenie u uczniów takich umiejętności, które będą szczególnie wartościowe w pracy w zawodach przyszłości. Nauczyciel doradca zawodowy powinien dobrze poznać procesy i zjawiska społeczne, obserwować zmiany w prawie pracy oraz zaznajamiać się z prognozami ekspertów dotyczącymi kierunku i dynamiki przemian. Ta wiedza pozwoli mu na takie kształtowanie umiejętności uczniów, które da im szans ę na pomyślną karierę edukacyjną i zawodową. Jak pracować z dziećmi i młodzieżą, aby przygotować ich do dobrego startu na rynku pracy?

Wszyscy zadajemy pytania. Wpisane są one w codzienne funkcjonowanie ludzi. Oczywiście także w codzienność uczniów, nauczycieli, wychowawców i doradcy zawodowego. Pytania są ważne, są konieczne także w doradztwie zawodowym: grupowym i indywidualnym. Jak pytać? O co? Co zrobić, by pytać skutecznie?

W doradztwie, którego ważnym celem jest wsparcie czyjejś motywacji, pomocna może być metoda dialogu motywującego. Czym jest dialog motywujący? Jakie są jego cele i zasady? Czy to dobry sposób na wzmocnienie u ucznia motywacji do zmiany? Jak znajomość koncepcji dialogu motywującego przekłada się na warsztat doradcy zawodowego w szkole? Co w tym obszarze jest ważne dla doradcy? Lektura artykułu pozwoli nie tylko na wzbogacenie wiedzy. Zawarte w nim wskazówki pomogą zrozumieć, a nawet zmienić, postrzeganie własnej roli w pracy z młodzieżą.

Okres wakacyjny to dobry czas na podsumowanie planów i dokonań oraz snucie kolejnych. Często zdarza się, że myślimy o naszej pracy, ale w konsekwencji nie przekładamy myśli na konkretne działanie. Może teraz, korzystając z wakacji, w pięknych okolicznościach przyrody, może w Najpiękniejszym Miejscu na Ziemi, spojrzymy na wszystko z innej perspektywy i to doda nam sił do dalszego sprawnego funkcjonowania w zawodzie doradcy.

Scenariusz przeznaczony jest do pracy przy realizacji następujących treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego dla klas VII–VIII, uczeń: rozpoznaje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, predyspozycje zawodowe) w kontekście planowania ścieżki edukacyjno-zawodowej; załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.

Cel główny:

• uczeń potrafi rozpoznać i zdefiniować własne predyspozycje zawodowe.

Cele szczegółowe:
Uczeń:

• rozumie znaczenie i korzyści płynące z trafnej identyfikacji predyspozycji zawodowych,
• rozumie rolę procesu samopoznania w identyfikacji swoich predyspozycji zawodowych,
• potrafi wykorzystać własne predyspozycje w dalszym planowaniu swojej ścieżki edukacyjno-zawodowej,
• rozwija umiejętność pracy zespołowej.

Metody pracy:

• praca w parach/praca grupowa,
• praca zespołowa,
• burza mózgów,
• rozmowa kierująca,
• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• karty pracy,
• flipchart i pisaki lub monitor (tablica) multimedialny,
• kartki samoprzylepne,
• Zawód na fotografii (załącznik nr 1 – po jednej fotografii dla każdej grupy),
• Zawód a predyspozycje (załącznik nr 2),
• Wybrane predyspozycje zawodowe (załącznik nr 3),
• Typy predyspozycji zawodowych (załącznik nr 4).

Przewidywany czas realizacji: 45 min.

Moralne obowiązki, etyczne działanie, określenie zasad i reguł występuje w każdej profesji czy zawodzie. I bez względu na to, czy zawód jest zawodem tzw. regulowanym czy nie, każda czynność zawodowa (związana z wykonywaną pracą) powinna mieć określone warunki etyczne. Praca doradcy zawodowego jawi się więc jako zawód, który musi być wykonywany na jak najwyższym poziomie. Doradcy zawodowi często skupiają się na rozwijaniu swojego warsztatu, zdobywaniu nowych technik, metod, umiejętności. Ważne jest jednak, aby nie koncentrować się jedynie na warsztacie technicznym. Warto także dokonywać autorefleksji, w jaki sposób powinienem prowadzić rozmowę doradczą, aby udzielić skutecznego i bezpiecznego dla ucznia wsparcia.

W szkole podstawowej w realizowanie zadań z zakresu doradztwa zawodowego angażowanych jest wiele osób. Należą do nich m.in. wychowawcy klas. Podejmują działania dydaktyczne, ale i opiekuńczo-wychowawcze. Wśród zadań wychowawcy można wymienić wspieranie uczniów w wyborach edukacyjno-zawodowych. Odgrywa on więc ważną rolę w zakresie doradztwa zawodowego. Jednym z ważnych zadań wychowawcy klasy jest przygotowanie ósmoklasisty do zmiany szkoły z podstawowej na ponadpodstawową. W niniejszym artykule omówiono rolę wychowawcy klasy w tranzycji ósmoklasisty ze szkoły podstawowej do ponadpodstawowej.

Uczeń w szkole podstawowej gromadzi różne doświadczenia. Bierze udział w lekcjach, ale także w różnych warsztatach, konkursach, pokazach, wyjazdach edukacyjnych. Wykonuje zadania, gromadzi informacje, rozwija różne umiejętności. Wiele działań podejmowanych przez ucznia szkoły podstawowej ma związek z doradztwem zawodowym. Pomocne w tym zakresie może być narzędzie portfolio. W artykule wyjaśniam, jak stworzyć profesjonalne portfolio zawodowe na etapie nauki w szkole podstawowej.

Wa ż ne jest, aby uczniowie mieli dost ę p do informacji o zawodach i sytuacji na rynku pracy. Wsp ół praca z przedsi ę biorcami pozwala zapozna ć si ę z potrzebami i oczekiwaniami wobec przysz ł ych kandydat ó w do pracy. To istotne, aby uczniowie szko ł y podstawowej stoj ą cy przed wyborem kierunku dalszego kszta ł cenia posiadali informacje pochodz ą ce z lokalnego rynku pracy. Z artyku ł u dowiesz si ę , jak nawi ą za ć kontakt z pracodawcami i dlaczego warto to robi ć . 

Umiej ę tno ś ci komunikacyjne to zdolno ść efektywnego wyra ż ania my ś li i uczu ć , kt ó ra pozwala na przedstawianie siebie w spos ó b jasny, zrozumia ł y i skuteczny. Umiej ę tno ść komunikacji obejmuje wszystkie elementy wymiany informacji, takie jak m ó wienie, s ł uchanie, pisanie, czytanie i rozumienie. Uwa ż a si ę , ż e s ą niezb ę dne do efektywnej wsp ół pracy i zarz ą dzania. Z artyku ł u dowiesz si ę , w jaki spos ó b powinien komunikowa ć si ę doradca zawodowy i jakich barier unika ć podczas indywidualnej rozmowy doradczej.

Doradcy zawodowi stale poszukują skutecznych sposobów motywowania i wspierania w rozwoju uczniów. Warto przypomnieć więc, że ważnym narzędziem pracy doradcy (i każdego innego nauczyciela) jest udzielanie informacji zwrotnej. Dużo łatwiej jest uczniowi planować przyszłość, korygować błędne decyzje, modyfikować zachowania czy rozwijać kompetencje, jeśli otrzymuje informacje zwrotne. Istotny jest jednak sposób jej przekazania. Warto więc wiedzieć, czym ona jest, a czym nie jest. Ważne też jest odróżnienie sprzyjają jego rozwojowi feedbacku od destruktywnej krytyki. Jak zatem udzielać konstruktywnej informacji zwrotnej w doradztwie? Lektura artykułu będzie też okazją do poznania rodzajów i funkcji informacji zwrotnej.